Viparita Karani Mudra / Asana als meditatiebeleving.
De beoefening van yoga is in wezen om te leren de voortdurende ‘geklets’ van de geest te beheersen en tot rust te brengen. En het is in de stilte tussen twee gedachten dat ons hart zich kan openen en een intimiteit kan ervaren met de bron van ons wezen en de bron van het leven. Het doel van yogabeoefening is dus niet primair tot rust te komen. Dit tot rust brengen van de gedachten heeft tot doel in de grote stilte in onszelf te geraken teneinde in die stilte ons zelf, onze kern of welke benaming we het ook geven, te leren vernemen. Het is een weg naar bewustwording van wie we in diepste wezen zijn.
In deze lezing wil ik het hebben over viparita karani asana en mudra, ook wel de schouderstand of de gebroken kaars genoemd en de mogelijkheid om deze houding te gebruiken als hulpmiddel bij meditatie.
De inversies hoofdstand (sirsasana) en schouderstand (sarvangasana) worden aangeduid als de koning en koningin van alle yoga asana’s. De hoofdstand ontwikkelt de mannelijke kwaliteiten van wilskracht, de scherpte van de hersenen en de helderheid van denken. De schouderstand ontwikkelt de vrouwelijke kwaliteiten van geduld en emotionele stabiliteit. Deze twee poses zijn energetisch tegenpolen. De hoofdstand stimuleert lichaamswarmte en het zenuwstelsel. Het versterkt de nekspieren. Schouderstand verkoeld of neutraliseert het lichaam en kalmeert het zenuwstelsel terwijl het het loslaten van de spieren van de nek en schouders bevorderd.
In de meeste traditionele Hatha-yogateksten, waaronder de Hatha Yoga Pradipika, wordt viparita karani ook vermeld als een mudra (zegel). Mudra’s associëren we meestal met handgebaren (zoals de jnana mudra, ksepana mudra, dhyana mudra enzo verder, ) maar mudra’s kunnen ook andere delen van het lichaam of het hele lichaam betreffen. Er zijn een oneindig aantal hand mudra’s . Maar er zijn ook houdingen van andere lichaamsdelen of bepaalde lichaamsgebieden die gebruikt kunnen worden om kundalini te sturen en zij worden ook mudra’s genoemd. Viparita karani als een mudra heeft als doel om kundalini-energie naar het bovengedeekte van het lichaam te leiden met behulp van de zwaartekracht.
Het woord mudra staat ook voor een bepaalde innerlijke geesteshouding, innerlijke concentratie. En daarom is deze houding ook interessant als meditatiehouding.
Ik zeg steeds dat elke houding, elke asana, gebruikt kan worden als meditatiehouding en in principe is dat ook zo vanuit het oogpunt dat de meditatie die je beoefent gericht is op de houding van het lichaam en de adembeweging. Maar vaak betreft het yogahoudingen die we tijdens de yogabeoefening maar een zeer beperkte tijd aannemen terwijl we meerdere minuten in een meditatiehouding blijven.
Het is voor ons westerlingen niet evident om een omgekeerde houding gedurende wat langere tijd aan te nemen en toch zeker niet als meditatiehouding. Een omgekeerde houding is ons niet zo vertrouwd, ons lichaam is over het algemeen in een verticale houding waarbij het hoofd zich boven het hart bevindt zoals samasthiti, padmasana – lotushouding, sukhasana – kleermakerszit, vajrasana – diamanthouding, siddhasana – halve lotus, of in een horizontale houding zoals savasana, waarbij het lichaam zich horizontaal bevindt en alle organen en onderdelen van het lichaam zich nagenoeg op hetzelfde niveau bevinden.
Bij een omgekeerde houding bevindt alles wat zich normaal onder het hart bevindt, erboven en alles wat zich normaal boven het hart bevindt, onder het hart. Dit heeft een enorme invloed op ons lichaam maar ook op ons geestelijk welzijn.
Over de impact en effecten op het lichaam en geest gaan we het straks hebben maar eerst wil ik wat betreft de uitvoering even Patanjali hierbij betrekken.
In de yogasutra van Patanjali staat “sthira sukham asanam” hetgeen letterlijk wordt vertaald als Sthira – Stabiel,Sukha – comfortabel,Asanam – is asana. Een houding dient stabiel en aangenaam, comfortabel te zijn.
In deze context dient dit “asana” niet zozeer vertaald te worden als: houding, pose, maar eerder als een toestand, staat van het lichaam en de geest.
Het zal duidelijk zijn dat een omgekeerde houding, toch zeker niet voor de beginnende yogi, een houding is die comfortabel en stabiel gedurende langere tijd kan worden volgehouden.
Om dit toch te bekomen geeft ook Patanjali enkele regels: abhyasa-vairagya-abhyam tan-nirodhah
abhyāsa = ijver ; opgewektheid; beoefenen, spanning
vairāgya = onverstoorbaarheid; onverschilligheid,ongehechtheid, loslaten
ābhyāṁ = beide
tan = deze
nirodha = rust; rust van alle veranderlijke dingen, dwz het bereiken van de staat van yoga.
De staat van yoga wordt bereikt via een evenwicht tussen ijverigheid (abhyasa),inspanning en onverstoorbaarheid (vairagya), loslaten.
Door het vaker beoefenen van een houding (abhyasa), wordt die houding ons eigen, vertrouwd en zal uiteindelijk gemakkelijker gaan. Het kan echter zijn dat je veel moeite hebt om in de schouderstand te komen en te blijven aangezien een groot gedeelte van het lichaamsgewicht gedragen dient te worden door de armen.
Loslaten (varagya): Het kan zijn dat deze voor ons vreemde, onnatuurlijk aanvoelende omgekeerde houding angst met zich meebrengt. Angst om te vallen omdat je de houding als heel erg labiel ervaart. Het is belangrijk dat we gaan leren om deze angst te laten verminderen door de houding te oefenen maar ook door die ongegronde angst te leren loslaten.
We gaan in het praktische deel van Viparitha Karani enkele alternatieven voor de houdingen en hulpmiddelen gebruiken om tot hetzelfde effect te komen. Ook gaan we vooraf enkele voorbereidende houdingen uitvoeren en afsluitende houdingen nadien.
Even resumerend; door veelvuldige onverstoorbare beoefening dienen we tot een stabiele comfortabele houding te komen waarin een meditatieve staat bereikt kan worden.
Betekenis van Viparita Karani
Viparita = omgekeerd / omgedraaid / omgekeerd
Karani = doen / maken / actie
Mudra = gebaar / zegel / pose
Effect van deze mudra – Alle asana’s hebben een zwaartekracht van alle organen naar beneden. In de omgekeerde asana / mudra zoals viparita karani is dit effect omgekeerd. Dit heeft verbazingwekkende gezondheidsvoordelen.
Contra-indicaties voor het uitvoeren van omgekeerde houdingen.
Wanneer je intens yoga beoefent, maar dit geldt ook wanneer je besluit om te gaan sporten, raadpleeg van te voren je huisarts.
Er zijn echter ook een aantal situaties, aandoeningen en ziekten waarbij men de omgekeerde houdingen beter niet of slechts voor beperkte tijd uitvoert. Het is belangrijk om voor jezelf af te wegen afhankelijk van je gezondheidstoestand of het wel goed is voor je om een omgekeerde houding te doen en hoe lang je deze kunt volhouden. Dit is uiteraard ook gerelateerd aan de zwaarte van de houding die je voor jezelf kiest. De versie met de benen omhoog tegen de muur zonder rug, schouder of nek-belasting is minder ingrijpend dan de volledige schouderstand.
-Tijdens de menstruatie wordt afgeraden om inversies te beoefenen. Wanneer het lichaam wordt omgekeerd, zorgt de zwaartekracht ervoor dat de vaten die het bloed leveren aan de baarmoeder gedeeltelijk geblokkeerd worden. Deze (tijdelijk) blokkade onderbreekt de stroom. Het onderbreken van de stroom kan leiden tot een gevoel van onrust, desoriëntatie of misselijkheid.
-Ernstige nek- en rugklachten / blessures
-Ontsteking van milt of lever
-Mensen die last hebben van acute migraine aanvallen, hartproblemen, osteoporose, hypertensie of glaucoom kunnen de oefening ook beter overslaan.
-Mensen die medicatie nemen tegen te hoge bloeddruk kunnen uit voorzorg beter niet op hun hoofd te laten staan.
-Ook bij ernstige verkoudheid moet je oppassen en kun je beter niet te lang een omgekeerde houding aannemen.
Luister vooral goed naar je eigen lichaam. De grens opzoeken is leuk, maar eroverheen gaan kan minder leuke gevolgen hebben.
14 redenen om een omgekeerde houding aan te nemen: DE VOORDELEN VAN OMGEKEERDE HOUDINGEN
Omgekeerde houdingen zijn een belangrijke groep houdingen omdat deze houdingen de zwaartekracht verplaatsen van je voeten naar je hoofd. De houding zet dus alles op zijn kop.
Hoe langer je in de pose blijft staan, hoe beter de werking voelbaar zal zijn. Let daarbij ook goed op je ademhaling. Dit staat natuurlijk bij alle yogaposes centraal, maar vaak vergeten we dit als we iets nieuws en moeilijks leren. Door diepe lange ademhalingen, zeker de uitademing, is het makkelijker om stabiel, comfortabel en met de juiste krachtinspanning de viparita karani uit te voeren.
1. Reguleert de bloedstroom. Omdat het een herstellende houding is, wordt de bloedcirculatie naar elk deel van het lichaam mogelijk. Biedt rust voor het hart, gunstig effect op onze onderste ledematen en vers bloed voor je hersenen.
De inversies, zoals omgekeerde houdingen ook wel genoemd worden, stimuleren in positieve zin het hart en de bloedvaten.
De bloedsomloop bestaat uit het hart, de longen en het hele systeem van bloedvaten die zuurstof toevoeren en koolstofdioxide en andere afvalstoffen uit de cellen afvoeren.
De slagaders pompen zuurstofrijk bloed vanuit de longen naar de rest van het lichaam. De overige aderen zorgen ervoor dat het bloed wordt teruggevoerd naar het hart. In tegenstelling tot slagaders werken deze gewone aders met een systeem van lage druk. Dit systeem is afhankelijk is van spierbewegingen en de zwaartekracht, dit brengt het bloed weer terug naar het hart. Eenrichtingskleppen zorgen ervoor dat het bloed de juiste richting blijft volgen. De zwaartekracht zorgt er bij de omgekeerde houdingen voor dat het gemakkelijker het zuurstofarme bloed terug naar het hart stroomt. Het effect is onder andere dat gezwollen enkels, voeten en benen wordt verlicht en de druk op spataderen wordt verminderd. Biedt ontspanning aan vermoeide, verkrampte voeten en benen. Herstelt vermoeide voeten of benen
Indien u hartproblemen heeft let dan op bij omgekeerde houdingen.
Het hart werkt voortdurend om ervoor te zorgen dat zuurstofrijk bloed naar de hersenen en de cellen van het lichaam wordt gebracht. Bij de omgekeerde houdingen, wordt het drukverschil in het lichaam omgedraaid, er stroomt meer zuurstofrijk bloed bijna vanzelf, door de zwaartekracht, vanuit het hart naar de hersenen.
Hierdoor geeft de omgekeerde houding rust aan het hart en vaatstelsel. Vers zuurstofrijk bloed is heel belangrijk voor je hersenen. Het meeste mentale verval in de hersenen wordt namelijk veroorzaakt door een slechte bloeddruk en het verharden van aderen. Hierdoor kunnen de hersenen slecht zuurstof opnemen, wat uiteindelijk tot allerlei nare gevolgen kan leiden.
Bij een te hoge bloeddruk opletten met de Viparita Karani aangezien de druk in de aderen van het hoofd door deze houding wat toeneemt.
2. Positieve invloed op onze zintuigen.
Buiten de tastzin zitten al onze zintuigen in het hoofd (reuk, gehoor, zicht, smaak) en door de verhoogde toevoer van zuurstofrijk bloed in deze organen (ogen, neus, oren en tong) gereinigd en heeft vaak een gunstige invloed op problemen van met name ogen en oren. Ook ons evenwichtsorgaan bevindt zich in het hoofd (oren); bij een omgekeerde houding moeten we helemaal anders met het in evenwicht houden van de benen omgaan.
Mensen met ernstige oogaandoeningen zoals glaucoom kunnen de schouderstand beter niet doen.
3. De zuurstof/koolzuurgasuitwisseling in de longen verhoogd.
Inversies,zorgen voor gezonder en effectiever longweefsel. Bij het staan of rechtop zitten trekt de zwaartekracht het bloed omlaag. Dit zorgt ervoor dat de lagere longen meer bloedtoevoer hebben dan de hoger gelegen delen. De lucht die we inademen blijft soms vooral boven in de longen (tenzij je een diepe ademhaling hebt en elke inademing ook de onderste delen van de longen bereikt). In de omgekeerde houdingen worden de bovenste delen van de longen goed van bloed voorzien waardoor er een efficiënte uitwisseling ontstaat met het longweefsel in de bovenste gedeelten.
4. Stimuleert belangrijke regelsystemen in het lichaam.
De inversies stimuleren verder in positieve zin het zenuwstelsel en lymfestelsel en endocriene klieren.
Het is duidelijk dat de bloedstroom naar je nek en hoofd toenemen wanneer je op je hoofd staat, maar waarom is dat zo gezond? In deze gebieden van je lichaam zijn de belangrijkste regelmechanismen van het lichaam te vinden, zoals de hypothalamus, pijnappelklier en natuurlijk de hersenen zelf. De hypothalamus bevindt zich in onze hersenen en regelt ons autonoom zenuwstelsel. Deze regelt de werking van inwendige organen, zoals de ademhaling, spijsvertering en hartslag. De pijnappelklier stuurt vele andere hormoonklieren en draagt zo bij aan een algemeen hormoonbalans in ons lichaam. De hersenen houden zich eigenlijk continu bezig met alle aspecten van ons lichamelijke en mentale functioneren.
5. Kalmerende werking: Verzacht en kalmeert de geest. Je geestelijke kracht wordt gestimuleerd. Verlicht symptomen van milde depressie en slapeloosheid. De inversies verbeteren de gezondheid omdat ze ook angst en stress verminderen en het zelfvertrouwen verhogen.
Ontspant en geeft energie aan het zenuwstelsel; het helpt tegen stress, angst en depressie.
Een omgekeerde houding geeft ontspanning van mentale stress. Wanneer je teveel in je hoofd leeft of wordt overspoeld met gevoelens van angst, ga dan gewoon even een paar minuten in een omgekeerde houding. Meestal 5 minuten, soms zelfs langer (pas hier mee op als je net begint!). Het helpt om helderheid te creëren in je hoofd,je gedachten te observeren en zenuwen te verminderen. Dit geldt niet alleen op lichamelijk niveau maar ook op het emotionele en psychische niveau.
6. Verbetert concentratie en focus.
Uit onderzoek is gebleken dat omgekeerde houdingen de hersenactiviteit met wel 14% kunnen verhogen. Door regelmatig op je hoofd te gaan staan kan het zorgen voor een betere concentratie, focus en geheugen.
7. Stimuleert de spijsvertering.
Doordat het zwaartepunt omdraait als je op je hoofd staat, komt ook het spijsverteringsstelsel tot rust. Spanningen in je buik en ingewanden nemen af, waardoor ze daarna weer beter kunnen functioneren. Ontspant de organen van bekken en buik, verbetert de bloedcirculatie daarin. Constipatieproblemen verminderen. Vermindert het vet rond de taille bij zwaarlijvige mensen
8. Versterkte rug, buik, schouders en armspieren.
Zoals ik al eerder aangaf heb je voor het oefenen van de omgekeerde houding je arm, rug, buik en schouderspieren nodig. Wanneer je eenmaal in de omgekeerde houding kan staan, zal je in het begin merken dat na een tijdje je armspieren beginnen te trillen of dat het in balans houden van je core nog best veel kracht en energie kost. Deze spieren train je tijdens de omgekeerde houding. Geeft stabiliteit en kracht aan de polsen en onderarmen. Geeft een goede rek aan de voorkant van je romp, achterkant van de benen en achterkant van de nek, verlicht rug- en nekpijn.
Verlicht milde rugpijn, geneest bepaalde soorten hernia
9. Stimuleert afvoer van schadelijke stoffen.
Stimuleert het hele lichaam en reguleert de klieractiviteit. Lymfatische en veneuze terugkeer is verhoogd.
Het lymfestelsel is verantwoordelijk voor het verwijderen van afvalstoffen, de vochtbalans en de reacties van het immuunsysteem. De lymfevaten lopen nagenoeg parallel aan de bloedvaten. Het lymfestelsel is een apart systeem wat eiwitten, afvalstoffen en extra vocht transporteert en filtert in de lymfeklieren. Het lymfestelsel kun je vergelijken met een riolering, een complex ondergronds netwerk aangesloten aan elk huis in de stad om de burgers gezond te houden. Verhoogt de bloedtoevoer naar het nekgebied en de schildklier, goed voor mensen met hypothyreoïdie (te traag werkende schildklieren)
Het lymfesysteem is ook afhankelijk van spierbewegingen en de zwaartekracht net als de bloedvaten. Het lymfestelsel heeft ook eenrichtingskleppen om te zorgen dat alles richting het hart wordt gestuurd.
Door je lichaam onderste boven te zetten, kan het net als het bloed profiteren van de zwaartekracht. Het lymfestelsel wordt zo gestimuleerd, waardoor afvalstoffen beter kunnen worden afgescheiden en het immuunsysteem wordt versterkt.
10. Positief effect op de bloeddruk.
Het wordt vaak afgeraden om bij een hoge bloeddruk op je hoofd te gaan staan. Toch zorgt de omgekeerde houding er juist voor dat de bloeddruk beter gereguleerd kan worden. Dit komt doordat de baroreceptoren gestimuleerd worden met zuurstofrijk bloed, wat een gunstige invloed heeft op de bloeddruk regulatie.
11. Verhoog je zelfvertrouwen.
De omgekeerde houding kan in het begin best wat angsten meebrengen. Oefen daarom altijd met een yogadocent die daarvoor opgeleid is. Het kan ontzettend goed zijn voor je zelfvertrouwen om angsten te overwinnen en je geest te verruimen. Er is meer mogelijk dan je dacht!
12. Voor altijd jong.
Er wordt gezegd dat het de ouderdom en de dood op afstand houdt . Het blijkt dat omgekeerde houdingen een serieuze rol hebben bij het vertragen van het verouderingsproces van de hersenen. Sommige noemen ook dat het een natuurlijke ‘facelift’ geeft en er wordt zelfs beweert dat het grijze haren zou tegen gaan, maar hier laat ik me verder niet over uit.
Helpt testiculaire, sperma en eierstokproblemen bij respectievelijk mannen en vrouwen
Er wordt gezegd dat het zeer effectief is voor mensen die lijden aan aambeien en hydrocele, dat is een waterzakbreuk waarbij de balzak en meer specifiek het vlies rond de testikels gevuld is met water.
Versterkt het voortplantingssysteem
13. Effect op de chakra’s
Het woord mudra staat voor een bepaalde innerlijke geesteshouding. Het staat voor een bepaalde innerlijke concentratie. Viparita karani als een mudra heeft als doel om kundalini-energie omhoog door het lichaam te leiden. In de meeste traditionele Hatha-yogateksten, waaronder de Hatha Yoga Pradipika, wordt viparita karani vermeld als een mudra. Mudra’s worden meestal geassocieerd met handgebaren, maar kunnen ook andere delen van het lichaam of het hele lichaam betreffen.
Deze houding heeft een balancerend effect op alle chakra’s, maar stimuleert en activeert vooral de keelchakra. Als zodanig wordt aangenomen dat het de vishuddhi (keel) chakra of energiecentrum activeert ,dat wordt geassocieerd met schildklierfuncties en met algemene gezondheid. Deze eerste van de drie spirituele chakra’s wordt geassocieerd met hogere communicatie en authentieke expressie.
14. Impact op dosha’s en weefsels
Door de voordelen van deze houding te zien, kan worden afgeleid dat het een evenwichtig effect heeft op onze pranastromen: prana vayu, udana vayu en apana vayu . Het ondersteunt en versterkt alle weefsels, voornamelijk de lymfe en spieren. Het put ook uit en vernietigt het ziekelijke vetweefsel.